Agenda: Evenementen

Virtueel bezoek aan het Museum voor Natuurwetenschappen

Tentoonstellingen Visites guidées

Muséum des sciences naturelles
Bruxelles - Bruxelles

Rommelmarkt - Frameries (zaterdag)(elke week)

Rommelmarkt - Frameries (zaterdag)

(elke week)

Markten en Rommelmarkten Markten

Grand Place de Frameries
Frameries - Hainaut

Rommelmarkt - Flobecq (dinsdag)(elke week)

Rommelmarkt - Flobecq (dinsdag)

(elke week)

Markten en Rommelmarkten Markten

Place Flobecq
Flobecq - Hainaut

Rommelmarkt - Estaimpuis (woensdag)(elke week)

Rommelmarkt - Estaimpuis (woensdag)

(elke week)

Markten en Rommelmarkten Markten

Place du Sacré Coeur
Estaimpuis - Hainaut

Rommelmarkt - Erquelinnes (vrijdag)(elke week)

Rommelmarkt - Erquelinnes (vrijdag)

(elke week)

Markten en Rommelmarkten Markten

Rue Albert 1er
Erquelinnes - Hainaut

Rommelmarkt - Petit-Enghien (zondag)(elke week)

Rommelmarkt - Petit-Enghien (zondag)

(elke week)

Markten en Rommelmarkten Markten

Petit-Enghien
Petit-Enghien - Hainaut

Rommelmarkt - Enghien (woensdag)(elke week)

Rommelmarkt - Enghien (woensdag)

(elke week)

Markten en Rommelmarkten Markten

Place Pierre Delanoy
Enghien - Hainaut

Rommelmarkt - Elouges (zaterdag)(elke week)

Rommelmarkt - Elouges (zaterdag)

(elke week)

Markten en Rommelmarkten Markten

Elouges
Elouges - Hainaut

Rommelmarkt - Dottignies (vrijdag)Elke vrijdag van 08:00 tot 13:00

Rommelmarkt - Dottignies (vrijdag)

Elke vrijdag van 08:00 tot 13:00

Markten en Rommelmarkten Markten

Grand-Place Dottignies
Dottignies - Hainaut

Rommelmarkt - Cuesmes (dinsdag)(elke week)

Rommelmarkt - Cuesmes (dinsdag)

(elke week)

Markten en Rommelmarkten Markten

Place de Cuesmes
Cuesmes - Hainaut

Rommelmarkt - Courcelles (woensdag)(elke week)

Rommelmarkt - Courcelles (woensdag)

(elke week)

Markten en Rommelmarkten Markten

Place Franklin Roosevelt
Courcelles - Hainaut

Rommelmarkt - Châtelineau (zaterdag)(elke week)

Rommelmarkt - Châtelineau (zaterdag)

(elke week)

Markten en Rommelmarkten Markten

Place Wilson
Châtelineau - Hainaut

Rommelmarkt - Châtelet (dinsdag)(elke week)

Rommelmarkt - Châtelet (dinsdag)

(elke week)

Markten en Rommelmarkten Markten

Place du Marché à Châtelet
Châtelet - Hainaut

Rommelmarkt - Châtelet (dinsdag)(elke week)

Rommelmarkt - Châtelet (dinsdag)

(elke week)

Markten en Rommelmarkten Markten

Place de l'Hôtel de Ville
Châtelet - Hainaut

Toegang voor mensen met beperkte mobiliteit

Speciale volwassenen

Speciale gezinnen

MOIR - Museum of Infinite Realities

Elke zondag van 10:00 van 17:00 / maandag,dinsdag,woensdag,donderdag,vrijdag en zaterdag van 13:00 van 20:00

Tentoonstellingen Permanente expo's

Bruxelles - Bruxelles

Speciale volwassenen

Singles speciaal

Speciale studenten

YOGA FOR "BEGINNERS"

Alle maanden

Stages / Cursussen Sporten

Gemeenschapscentrum Nekkersdal
Bruxelles - Bruxelles

Speciale volwassenen

Speciale studenten

Straat fotografie Brussel najaar 24

Elke donderdag van 19:00 van 22:00

Stages / Cursussen Ateliers

GC Elzenhof
Ixelles - Bruxelles

Workshops street photography en street walks cursus

"FOREVER, a close-up of Love and Marriage" Amateur & Alternative Photography

Elke woensdag,donderdag,vrijdag,zaterdag en zondag van 15:00 van 18:00 van 00:00

Tentoonstellingen Foto's

TinyGallery Brussels
Ixelles - Bruxelles

Het huwelijk is een van de meest gefotografeerde gebeurtenissen in het leven. In de jaren 1900, nadat het aanvankelijk in de handen van professionele fotografen was gelaten, werd het een voorkeursonderwerp voor familieleden die hun talenten als amateurkunstenaars wilden laten zien.

Wekelijkse rommelmarkt LokerenElke zondag van 06:00 van 12:00

Wekelijkse rommelmarkt Lokeren

Elke zondag van 06:00 van 12:00

Markten en Rommelmarkten Rommelmarkten

Stationsplein Lokeren
Lokeren - Flandre Orientale

Iedere zondagvoormiddag vindt de grootste wekelijkse openlucht rommelmarkt van het land plaats aan het stationsplein in Lokeren. De markt gaat door op het stationsplein ter hoogte van de brandweerkazerne.

Hortamuseum

Tentoonstellingen Architectuur

Musée Horta
Sint-Gillis - Bruxelles

Van 23 mei tot 28 juni: Open op zaterdag én zondag! Geen reservatie, geen vestaire. U bent van harte welkom...

MIM collectie

Tentoonstellingen Permanente expo's

Musée des instruments de musique - MIM
Bruxelles - Bruxelles

Zowat 1200 stukken uit de collectie van het mim staan tentoongesteld op vier verdiepingen die elk een eigen invalshoek bieden. +2 Een zaal met thematische opstellingen biedt een chronologisch parcours van muziek in het oude Egypte tot experimenten met historische uitvoeringspraktijk uit de negentiende eeuw. Hier ontdekt u dat de viool in het westen niet altijd zoveel aanzien genoten heeft als vandaag, en ook hoe de aan mode onderhevige smaak van de Europese aristocratie en burgerij de muziekinstrumentenbouw heeft beïnvloed. +4 Na de tijdelijke tentoonstelling SAX200, die in deze zaal plaatsvond, werken wij hard aan nieuwe opstellingen. De heropening van zaal +4 wordt verwacht tegen begin 2016. +1 Nogal wat bezoekers vinden de zaal die gewijd is aan instrumenten uit de traditionele muziek de leukste. De tocht start in België en gaat via een rist Europese tradities naar culturen uit de hele wereld. Naast de overbekende Schotse versie blijken vele landen hun eigen soort doedelzak te hebben, Tibetaanse monniken maken muziekinstrumenten uit beenderen van overleden confraters, en Afrikaanse spleettrommen zijn de plaatselijke vorm van Twitter. -1 "Musicus mechanicus" tenslotte is de titel van de verzameling mechanische, elektrische en elektronische instrumenten. Pronkstuk is het componium, een negentiende-eeuws orchestrion dat automatisch een oneindig variërend muziekstuk componeert ! Op deze verdieping vindt u ook de klokken en een heus beiaardklavier. De omkadering bestaat uit paneelteksten, illustraties, foto's en een gratis sonorisatiesysteem.

Rommelmarkt - Chièvres (zondag)(elke week)

Rommelmarkt - Chièvres (zondag)

(elke week)

Markten en Rommelmarkten Markten

Grand Place de Chièvres
Chièvres - Hainaut

Rommelmarkt - Charleroi (zondag)Elke zondag van 08:00 tot 13:00

Rommelmarkt - Charleroi (zondag)

Elke zondag van 08:00 tot 13:00

Markten en Rommelmarkten Markten

Place Charles II
Charleroi - Hainaut

Rommelmarkt - Chapelle-lez-Herlaimont (dinsdag)(elke week)

Rommelmarkt - Chapelle-lez-Herlaimont (dinsdag)

(elke week)

Markten en Rommelmarkten Markten

Place de l'Eglise de Chapelle-Lez-Herlaimont
Chapelle-lez-Herlaimont - Hainaut

Rommelmarkt - Carnières (vrijdag)(elke week)

Rommelmarkt - Carnières (vrijdag)

(elke week)

Markten en Rommelmarkten Markten

Carnières
Carnières - Hainaut

Rommelmarkt - Brugelette (dinsdag)(elke week)

Rommelmarkt - Brugelette (dinsdag)

(elke week)

Markten en Rommelmarkten Markten

Brugelette
Brugelette - Hainaut

Rommelmarkt - Braine-le-Comte (donderdag)(elke week)

Rommelmarkt - Braine-le-Comte (donderdag)

(elke week)

Markten en Rommelmarkten Markten

Grand-Place de Braine-le-Comte
Braine-le-Comte - Hainaut

Rommelmarkt - Boussu (zondag)(elke week)

Rommelmarkt - Boussu (zondag)

(elke week)

Markten en Rommelmarkten Markten

Grand'Place Boussu
Boussu - Hainaut

Rommelmarkt - Biercée (woensdag)(elke week)

Rommelmarkt - Biercée (woensdag)

(elke week)

Markten en Rommelmarkten Markten

Biercée
Biercée - Hainaut

Bezoek van de permanente tentoonstelling met gids

Elke maandag,dinsdag,woensdag,donderdag,vrijdag,zaterdag en zondag van 11:00 tot 19:00

Tentoonstellingen Visites guidées

BELvue Museum
Bruxelles - Bruxelles

Par Choix parmi une sélection : AlterBrussels, Arkadia, Be, guided, Brussel Babbelt, CAP Erfgoed voor Iedereen, E-guides, Itinéraires, GBB - Gidsen voor Brussel en BElgië, Discover-B, Korei. Musée BELvue.

Rommelmarkt - Beloeil (woensdag)(elke week)

Rommelmarkt - Beloeil (woensdag)

(elke week)

Markten en Rommelmarkten Markten

Rue du Château
Beloeil - Hainaut

Bezoek van de permanente tentoonstelling van het BELvue

Elke maandag,dinsdag,woensdag,donderdag,vrijdag,zaterdag en zondag van 11:00 tot 19:00

Tentoonstellingen Permanente expo's

BELvue Museum
Bruxelles - Bruxelles

Tous types d'objets, d'oeuvres artistiques de Minne, Delvaux, Faber, Vincke, Claus, Spronk, Van Fleteren, Plateau et etc. Dans le cadre de "Projet pour l'éducation et le développement de la Fondation Roi Baudouin".

Rommelmarkt - Basècles (woensdag)(elke week)

Rommelmarkt - Basècles (woensdag)

(elke week)

Markten en Rommelmarkten Markten

Basècles
Basècles - Hainaut

Rommelmarkt - Barbençon (donderdag)(elke week)

Rommelmarkt - Barbençon (donderdag)

(elke week)

Markten en Rommelmarkten Markten

Barbençon
Barbençon - Hainaut

Rommelmarkt - Bailièvre (donderdag)(elke week)

Rommelmarkt - Bailièvre (donderdag)

(elke week)

Markten en Rommelmarkten Markten

Bailièvre
Bailièvre - Hainaut

Kasteel en Tuinen van Freÿr

Uitstappen / Ontdekkingen / Patrimonium Bezoekjes aan kastelen

Château et jardins de Freÿr
Hastière - Namur

Ontdekt Freÿr/Maas, zijn kasteel en tuinen op 100 km van Brussel en 130 van Maastricht Het voormalige zomerverblijf van de Hertogen van Beaufort-Spontin, het kasteel van Freÿr, heet u welkom in zijn harmonische interieur, gemeubileerd en versierd door de 20 generaties, die hier hebben gewoond. Zij nodigen u uit de geschiedenis (koninklijke gasten, verdrag van de koffie) te ontdekken in een weelderig landschap. De trapsgewijze tuinen, in de stijl van Le Nôtre, bieden u hun pracht en intimiteit aan. Het geklater van de fonteinen, de geur van de driehonderdjarige sinaasappelbomen en de 6 km lang gehaagde kleine doolhoven zullen grote en kleine verleiden. Freÿr, een plaats buiten de tijd : een onvergetelijk bezoek verwacht u.

De lantaarnplaatjes van Henry Morton Stanley

Tentoonstellingen Permanente expo's

Musée royal de l'Afrique centrale
Tervuren - Brabant Flamand

De collectie van Henry Morton Stanley bevat een zeldzame reeks van 63 lantaarnplaatjes, een deel van de memorabilia die Denzil M. Stanley in 1954 heeft geschonken aan het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika ter nagedachtenis aan zijn vader, Henry Morton Stanley (1841-1904), de beroemde ontdekkingsreiziger die Midden-Afrika doorkruiste. Lantaarnplaatjes werden lang geleden al gebruikt om afbeeldingen te tonen. In de 19de eeuw ging men lantaarnplaatjes vooral gebruiken in het onderwijs. Zo een lantaarnplaatje bestaat uit twee dunne glasplaatjes waartussen een afbeelding geklemd zit. Aanvankelijk werden dunne kleurlaagjes met de hand op de glasplaatjes aangebracht. Door de ontwikkeling van het procedé met droge platen en het gebruik van sterker licht, werd het mogelijk om foto’s – en in het geval van Stanley ook fotografische en gegraveerde reproducties – te projecteren. Het plaatje zat in een lantaarn en er werd gaslicht door gestuurd om de afbeelding te projecteren voor het publiek. Stanley liet de lantaarnplaatjes zien tijdens zijn voordrachten, net zoals we dat vandaag doen met een dia- of PowerPointpresentatie. Om de verkoop van zijn publicaties te financieren, gaf hij regelmatig lezingen aan zowel genootschappen van geleerden als op professioneel georganiseerde tournees, waarmee hij veel succes oogstte. Dit bracht Stanley van Groot-Brittannië tot in Australië en Nieuw-Zeeland, en in de jaren 1890 doorkruiste hij de hele VS. Stanley was heel bedreven in het projecteren van de lantaarnplaatjes. Niet alleen kon hij er de aandacht van het publiek mee vasthouden en zijn reisverhalen mee onderbouwen, de plaatjes kwamen ook tegemoet aan het verlangen van de toehoorders naar tastbaar exotisme. Ze beelden de meeste ontdekkingsreizen van Stanley af: van de zoektocht naar Livingstone in 1871-1872 tot de redding van Emin Pasha in 1887-1890. De voor ‘thuisreizigers’ bedoelde plaatjes schetsten de gebruikelijke stereotiepen en propaganda die op dat moment gangbaar waren in de verschillende koloniale grootsteden en bij hun publiek. Omdat lantaarnplaatjes fragiel zijn, zijn er momenteel nog slechts weinig te vinden. Vandaag worden ze beschouwd als een uiter

De sculpturen van Jane Tercafs

Tentoonstellingen Permanente expo's

Musée royal de l'Afrique centrale
Tervuren - Brabant Flamand

Jane Tercafs (1898-1944) liep school aan de academies van Luik en Brussel. Ze maakte furore als beeldhouwster in de woelige politieke, economische en culturele jaren van het interbellum. Tussen 1935 en 1940 verbleef ze driemaal in Belgisch Congo. Het KMMA conserveert een deel van haar archieven en is ook een van de weinige instellingen die een deel van haar oeuvre bewaart waarvoor ze inspiratie zocht in de regio van de Uele: een twintigtal beeldhouwwerken in hardsteen, gips of brons, een tiental schetsen en vijf bas-reliëfs in gips. Door haar contacten met de vrouwelijke bevolking kon Tercafs zich probleemloos onderdompelen in de Yogo- en Meje-culturen van Uele. Haar onafhankelijkheid ten opzicht van de koloniale administratie, waarmee ze ten andere op gespannen voet stond, vergemakkelijkte haar integratie. Naast beeldende kunst hield ze zich ook bezig met etnografisch en taalkundig onderzoek en onderhield ze geregelde contacten met de Commissie voor de bescherming van de inheemse kunsten en ambachten (COPAMI). Ze deed ook een aantal ‘archeologische’ vondsten in de Api-regio, die haar aanzetten bepaalde lokale culturele kenmerken in verband te brengen met het oude Egypte. Zoals veel tijdgenoten kwam de kunstenares in opstand tegen de westerse assimilatie en de verwoestende impact ervan op de zogenaamd ‘traditionele’ kunst, maar ze negeerde daardoor wel de dynamiek van toe-eigening die zich voltrok. Tercafs observeerde de contacten tussen de kolonisator en de lokale gemeenschap, met name de rekrutering door de katholieke missies en de impact van hun kunstateliers, evenals de verzameling van materiële cultuur door de Europeanen. Los van de ‘etnografische’ portretten die in de koloniale periode in de mode waren, slaagde Jane Tercafs er in het portret van een persoon, de ideale voorstelling en de zoektocht naar vormelijke perfectie te verzoenen. Bij de verwerving van de beeldhouwwerken door het KMMA waren echter hun ‘etnografisch’ karakter en de getuigenis die ze vormen van het ‘traditioneler’ Afrika doorslaggevend.

Armand Hutereau als etnomusicoloog

Tentoonstellingen Permanente expo's

Musée royal de l'Afrique centrale
Tervuren - Brabant Flamand

Tijdens de expeditie die Armand Hutereau (1875-1914) tussen 1911 en 1913 ondernam voor het Museum van Belgisch Congo verzamelde hij tal van muziekinstrumenten. Hij maakte ook muziekopnamen en legde dans en muziek vast op film. Ook al was Hutereau geen professionele etnomusicoloog, toch hebben zijn open geest, zijn pragmatische aanpak en zijn zin voor nauwkeurige documentatie geleid tot een schat aan gegevens en objecten. Het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika bezit in totaal 642 muziekinstrumenten die door Hutereau werden verzameld. Sommige muziekinstrumenten vormen materiële getuigen van eeuwenoude tradities. Bij andere zien we de bekwaamheid van sculpteurs en instrumentenbouwers die zich aanpasten aan de smaak van Europeanen en hun voorkeur voor gedecoreerde kunstvoorwerpen. Hiervan getuigen mooi gedecoreerde hoorns, en harpen met ivoren hals van bij de Mangbetu. Hutereau maakte 254 wassen rollen met geluidsopnamen in het gebied van de Ubangi en de Uele. Deze wassen rollen werden recentelijk gedigitaliseerd in het Etnologisch Museum van Berlijn. Hij was ook één van de eersten om bewegende beelden van de inheemse bevolking vast te leggen op nitraatfilm. Hutereau’s reisgezel Vandenbrouck monteerde deze beelden tot in totaal 80 filmfragmenten, die vandaag bewaard zijn in de vorm van 7 zwartwit filmrollen. De films laten scènes zien uit het dagelijkse leven. We zien mannen die touw maken of spelletjes spelen, vrouwen die deeg kneden of koken, kuddes olifanten die een dorp naderen, een kano die aanmeert en gezinnen die naar de kerk gaan. Een Europeaan reist door het land met een grote groep dragers. Elke filmrol bevat fragmenten waarin muziek wordt gemaakt. Voor de lens van Hutereau speelt een man op een spleettrom en een danser wordt begeleid door xylofoonspel. Een chef danst op ritmisch gezang en we zien dansende vrouwen in lange jurken. Een oprukkende militaire fanfare laat duidelijk de Europese invloed zien.

Henry Rosy en de gaza wuli-initiatie

Tentoonstellingen Permanente expo's

Musée royal de l'Afrique centrale
Tervuren - Brabant Flamand

Henry Rosy werkte van 1933 tot 1939 als landbouwingenieur van de Staat in de regio van de Ubangi in Congo. Hier verzamelde hij voor het Museum meer dan 400 objecten. Dankzij de begeleidende etnografische aantekeningen en honderden foto’s kan deze collectie goed in haar originele context worden gesitueerd. Henry Rosy verbleef twee jaar bij de Ngbaka in de regio van Gemena vanwaar hij een reeks voorwerpen en foto’s meebracht die nauwkeurige informatie verstrekken over de mannelijke initiatieritus, de gaza wuli, en over de vrouwelijke overgangsritus, de gaza wuko. In 1936 kreeg Henry Rosy de kans deze twee belangrijke ceremonieën bij te wonen in de dorpen Lengbwelle en Bombakabo, ten westen van de stad Gemena. De fotografische getuigenissen die hij hierover meebracht, werden een onweerlegbare studiebron voor de culturele geschiedenis van deze streek. De hier voorgestelde fotoselectie illustreert het besnijdenisritueel van de mannen in Bombakabo. Henry Rosy kreeg de toestemming de initiatieruimte te betreden en werd zo een bevoorrechte ooggetuige. Als landbouwingenieur onderhield Henry Rosy een voortdurend contact met de wetenschappers van de afdeling Etnografie, Jozef Maes en Olga Boone. Door zijn nauwkeurige en relevante waarnemingen is zijn veldwerk een echte etnograaf waardig. Uit de briefwisseling blijkt zijn diepe eerbied voor de cultuur van de samenlevingen waarmee hij in aanraking kwam, een vrij uitzonderlijke ingesteldheid in de koloniale context van de jaren dertig. Hij bouwde een wederzijdse vertrouwensrelatie op met zijn Congolese gesprekspartners, en beschikte over een trefzeker observatietalent. Die troeven verleenden hem toegang tot getuigenissen en informatie die in grote mate bijdroegen tot de kennisuitbreiding over dit cultuurgebied in het noordwesten van de DR Congo.

Op zoek naar traditionele muziek in Congo en in Rwanda in de jaren 1970

Tentoonstellingen Permanente expo's

Musée royal de l'Afrique centrale
Tervuren - Brabant Flamand

In 1966 kreeg de etnomusicologie als wetenschap een vaste plaats in het museum. De opdracht van de afdeling was de traditionele muziek, en de bijhorende muziekinstrumenten en dansen, te registreren, te beschrijven, te analyseren en onder de vorm van allerlei publicaties aan een breed publiek voor te stellen. Het fotoarchief van de afdeling laat zien hoe tijdens diverse wetenschappelijke zendingen dit doel werd nagestreefd. Dankzij de institutionele samenwerking met het Institut National de Recherche Scientifique (INRS) van Butare werd van 1973 tot 1985 onderzoek verricht naar de Rwandese muziek- en danscultuur. Dit resulteerde in een belangrijke collectie klank- en beeldopnamen, die een overzicht biedt van het hele gamma aan muziekuitingen uit die periode in Rwanda. In de jaren 1970 leidde een samenwerkingsakkoord met het toenmalige Zaïre tot de oprichting van het Institut des Musées Nationaux du Zaïre (IMNZ). Hierdoor kon musicologisch onderzoek worden gestart in de provincies Shaba (Katanga) en Kasai. Eerst kwam de Luba-muziek aan bod, met vooral aandacht voor de muziekinstrumenten en de liederen die het sociale en religieuze leven kenmerkten. Vervolgens kon met de steun van de Lunda-keizer, de Mwaant Yaav, een gelijkaardig onderzoek worden gevoerd bij de Lunda, waar de muziek werd opgenomen die hoorde bij diverse rituelen en gebruiken. Ook bij de Salampasu tenslotte werden dansen en muziekensembles geregistreerd waarvan het bestaan tot dan toe ongekend was. Muzikanten en dansers werkten graag mee en waren overal erg opgezet met de belangstelling voor hun muziek. De geluidsopnames en de bijhorende foto’s en archieven vormen een onschatbare bron van informatie over de traditionele muziek van Centraal-Afrika. Bovendien werd de collectie audio-opnames intussen volledig gedigitaliseerd!

De etnografische veldfoto’s van Auguste Bal

Tentoonstellingen Permanente expo's

Musée royal de l'Afrique centrale
Tervuren - Brabant Flamand

Auguste M. Bal was territoriaal agent in het district Bangala van het voormalig Belgisch Congo. Bal toonde een grote interesse voor de cultuur van de Mbuja, de Ngombe en andere volkeren die in het district leefden. Hij was een uitstekend waarnemer die nauwkeurige en waardevolle informatie optekende. Het museum bezit 142 etnografische veldfoto’s van Bal, die een waardevolle bron zijn voor studies over de Congolese provincies Equateur en Mongala. Eind 1931 werd aan lokale ambtenaren in Congo gevraagd om vuurmakers uit verschillende gebieden te verzamelen en die op te sturen naar het Museum van Belgisch Congo in Tervuren. De vraag kwam van Joseph Maes die toen hoofd van de afdeling Volkenkunde was. Auguste Bal reageerde meteen en stuurde in januari 1932 een set vuurmakers op, samen met een tekst van drie pagina’s over de verschillende aspecten van het vuur maken bij de Lobo. De nauwkeurigheid van deze informatie zette Maes er toe aan meer inlichtingen op te vragen bij Bal, over de tradities en gebruiken van de verschillende volkeren in het district Bangala. De enquête over vuurmakers betekende voor Bal het begin van een lange correspondentie met verschillende museumconservators en hij groeide uit tot een nauwe medewerker van het museum. Hij verzamelde tal van legenden en verdiepte hij zich in de geschiedenis van verschillende bevolkingsgroepen. Hij beschreef ook rituelen en dansen en noteerde zorgvuldig basisgegevens over etnografische voorwerpen. Hij verzamelde relatief weinig – een dertigtal – etnografische objecten voor het museum, maar had een belangrijke bijdrage tot de ontwikkeling van de etnografische documentatie over een uitgestrekt gebied in Congo.

De beeldhouwkunst van de Ovimbundu

Tentoonstellingen Permanente expo's

Musée royal de l'Afrique centrale
Tervuren - Brabant Flamand

De Ovimbundu zijn een belangrijke Angolese bevolkingsgroep in de huidige provincie Benguela. De kunst van deze cultuur is niet goed gekend bij het grote publiek en het aantal Ovimbundu-werken is betrekkelijk schaars. Niettemin bezit het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika (KMMA) een van de voortreffelijkste Ovimbundu-verzamelingen. De aanwezigheid van deze collectie in een museum dat oorspronkelijk gewijd was aan wat we nu de DR Congo noemen, is grotendeels te danken aan Robert Verly. Kunstschilder Robert Verly (1901-1963) maakte aanvankelijk deel uit van de Commissie voor de Bescherming van de Inlandse Kunsten en Ambachten (COPAMI). In de jaren 1940 werd hij door de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis van Brussel (KMKG), belast met een etnografische zending in Angola. Tijdens deze zending verzamelde hij de Ovimbundu-beeldjes waarvan er hier enkele worden voorgesteld. De objecten werden eerst ingeschreven in de KMKG, voor hun overbrenging naar het KMMA tussen 1967 en 1979. Robert Verly verzamelde uitgebreide informatie over het geestelijke en materiële leven van de Ovimbundu en de Kimbundu. De voortijdige dood van de onderzoeker verhinderde de publicatie van het merendeel van zijn werken en onderzoek.. De selectie van voorgestelde objecten maakt het mogelijk om, aan de hand van door Robert Verly of door andere onderzoekers verzamelde gegevens, inzicht te verkrijgen in bepaalde aspecten van het religieuze, sociale en politieke leven van de Ovimbundu. We treffen enerzijds bijzonder fijn gesculpteerde mannelijke en vrouwelijke beeldjes aan, anderzijds enkele cefalomorfe knotsen en tenslotte andere voorwerpen zoals pijpen. Algemeen genomen kunnen deze objecten op basis van hun functie in vier grote categorieën worden ondergebracht. Bepaalde voorwerpen zijn verbonden met de soma (de chef of heerser), andere met activiteiten van de ocimbanda (de waarzegger), en enkele, met een vaak erg grove plastiek, zijn gekoppeld aan jachtrituelen. Tenslotte is er ook nog een sculpturale productie die uitsluitend bestemd was voor de verkoop aan Europeanen, zoals aan Robert Verly.

De hoofdrolspelers van de Onafhankelijkheid

Tentoonstellingen Permanente expo's

Musée royal de l'Afrique centrale
Tervuren - Brabant Flamand

Het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika bewaart de archieven van Jules Gérard-Libois (1923-2005). Hij was de oprichter van het Afrika Studie- en Documentatiecentrum (ASDOC). Dit befaamde centrum is nu in het KMMA opgenomen als de afdeling Eigentijdse Geschiedenis. De archieven van Jules Gérard-Libois bevatten, onder andere, een belangrijke verzameling foto’s die informatie verschaffen over de evenementen en de figuren die een ingrijpende rol gespeeld hebben bij de onafhankelijkheid van Congo en gedurende de postkoloniale periode. Deze bevatten bovendien geluidsopnames van de onderhandelingen tussen België en Congo uit 1960, evenals een collectie werken en tijdschriften. De archieven werden opgebouwd tussen 1958 en 2004 tijdens de volledige beroepsactiviteit van Gérard-Libois. Dit gebeurde in het kader van publicatieprojecten van werken gewijd aan de politieke evolutie van Congo en de Belgisch-Congolese betrekkingen, wat de belangrijkste onderzoeksdomeinen waren van het Centrum voor socio-politiek onderzoek en informatie (Centre de recherche et d'information socio-politiques ou CRISP ), dat ook door Gérard-Libois opgericht werd. Deze werken waren vooral bestemd om Congolese onderzoekers toegang te verschaffen tot betrouwbare bronnen over de geschiedenis van Congo. De archieven overspannen een heel groot stuk van de Congolese geschiedenis, gaande van 1940 tot het moment dat Laurent Désiré Kabila in 1997 aan de macht komt. Een heel belangrijke reeks is gewijd aan de werken van de Belgische parlementaire Onderzoekscommissie over de omstandigheden van de moord op Patrice Lumumba, de toenmalige eerste minister van Congo, in januari 1961. J. Gérard-Libois zetelde als expert in deze commissie in 2000-2001. De tweede belangrijke reeks is die over de rol van Che Guevara in de Congolese guerrilla in 1965. De andere reeksen handelen over Congo tijdens de Tweede Wereldoorlog (1940-1945), de periode voorafgaand aan de onafhankelijkheid van 1960, de opstanden tijdens de jaren 1960, het regime van Mobutu (1965-1993), het traject van Laurent Désiré Kabila (1979-1999), enz.

De schetsboeken van de ontdekkingsreizigers

Tentoonstellingen Permanente expo's

Musée royal de l'Afrique centrale
Tervuren - Brabant Flamand

In 1899 gebruikte het tijdschrift Le Petit Bleu voor het eerst de uitdrukking “explorateurs croquistes” (ontdekkingsreizigers-schetsers) om bepaalde werken mee aan te duiden. De uitdrukking kan gebruikt worden om het geheel van grafische kunst te typeren dat geproduceerd werd tijdens drie belangrijke ondernemingen van koning Leopold II: het Comité d'Études du Haut-Congo, de Association Internationale du Congo et de Onafhankelijke Congostaat. De auteurs van de schetsen, tekeningen, aquarellen en schilderijen waren medewerkers van Henry Morton Stanley, militairen van de expedities van de Onafhankelijke Congostaat, of agenten van de administratie. De werken van deze amateur-kunstenaars vormen een soort visuele encyclopedie die kun kennis weergeeft over een omgeving die hen vreemd was en die ze zich probeerden eigen te maken en te delen onder elkaar of met hun familie. Het corpus bevat portretten, afbeeldingen van lichamen en lichaamskunst, van Europese posten en dorpen uit de Evenaarsprovincie, van de Uele, van de Nijl (in de enclave van Lado), van Katanga en van Neder-Congo. We vinden voorstellingen van de materiële cultuur van deze regio’s, alsook tekeningen van insecten, fauna en flora. Bepaalde voorstellingen zouden een lang leven kennen en erg gewaardeerd worden door de professionele makers van koloniale kunst: de stroom, de prauwen, de zonsondergangen, de dansen. Deze grafische kunst vervolledigt de fotografie door er kleur aan toe te voegen of door bepaalde onderwerpen weer te geven die door de beperkingen van de techniek toen nog niet goed konden worden gefotografeerd. De geschriften van deze ontdekkingsreizigers laten toe om hun afbeeldingen in een precieze context te situeren. Samen weerspiegelen de afbeeldingen en de geschriften het historisch kader, de uiteenlopende culturele werelden en ook de brutaliteit van die tijd. Ze laten ook zien hoe westerse kunstenaars moeite hadden om het landschap weer te geven, en vooral het licht, in streken die helemaal niet dezelfde kenmerken vertoonden als in het Noorden. De tentoonstelling van schilderijen van Edouard Manduau in België werd van commentaar voorzien door de kunstcritici. Het Belgisch publiek verwonderde zich over het kleurenpalet en de tonaliteit van het equatoriaal regenwoud. De relatie tussen de afbeeldingen die ter plaatse werden gemaakt, de illustraties van de reisverslagen en tenslotte de fotografie werd nog niet voldoende bestudeerd. Deze buitengewone bronnen liggen klaar om het voorwerp te vormen van een nieuw multidisciplinair onderzoek.

De stedelijke fotografie van Joseph Makula

Tentoonstellingen Permanente expo's

Musée royal de l'Afrique centrale
Tervuren - Brabant Flamand

Joseph Makula trad in 1956 als eerste en enige Congolese fotograaf in dienst bij Congopresse, het officiële agentschap van Belgisch Congo. Hij had het vak geleerd in het leger en al wat ervaring opgedaan bij een krant. Makula fotografeerde voornamelijk het dagelijkse leven van de stedelijke Congolese middenklasse waartoe hij zelf behoorde en met wie hij zich duidelijk kon identificeren. Een van zijn onderwerpen was het hoger technisch onderwijs dat in de jaren 1950 werd uitgebouwd voor jongens en meisjes. Hij bracht heel wat zogenaamde “évolué’s” voor zijn lens, die een nieuwe Congolese elite vormden. Bij gebrek aan initiatieven van de koloniale overheid organiseerden zij zelf onderwijs voor vrouwen die veelal zonder opleiding of slechts laaggeschoold op de arbeidsmarkt terecht kwamen. De vrij intieme foto’s die Makula nam van de interieurs van “évolué's” weerspiegelen duidelijk de verwantschap tussen de fotograaf en de personen die werden gefotografeerd. Makula nam in vergelijking met zijn Europese collega's opvallend minder foto’s van officiële aangelegenheden en van het bezoek van hooggeplaatste buitenlandse gasten. Hij reisde ook veel minder. Hoewel we enkele foto’s van verre provincieplaatsen terugvinden, is het duidelijk dat hij vooral in of in de buurt van de hoofdstad Leopoldstad werkte. Foto's van het Congolese dorpsleven zijn helemaal afwezig in zijn oeuvre. Het is onduidelijk of de opvallende contrasten tussen de foto's van Makula en zijn Europese collega's te maken hebben met zijn persoonlijke voorkeuren dan wel met beslissingen van zijn oversten. Na de onafhankelijkheid leidde Makula een hele generatie van fotografen voor Congopresse op, onder wie ook de eerste en enige vrouw, Mpate Sulia. Mobutu vertrouwde hem een aantal belangrijke opdrachten toe. Tussen 1981 en 1991 had hij zijn eigen studio Photo Mak in Lemba (Kinshasa). Een van zijn dochters werkt ook als fotografe.

Realiteit en fictie in de etnografische fotografie van de jaren 1950

Tentoonstellingen Permanente expo's

Musée royal de l'Afrique centrale
Tervuren - Brabant Flamand

Het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika bezit een vrij volledige reeks foto’s van de Voorlichtingsdienst van Belgisch Congo en Ruanda-Urundi, beter gekend onder de naam Inforcongo. Deze dienst werd opgericht in het begin van de jaren 1950 door het Ministerie van Koloniën om te zorgen voor een positieve beeldvorming over de koloniale onderneming. Veel foto's hebben betrekking op de materiële verwezenlijkingen van de kolonisator, terwijl andere de ingrijpende economische en sociale transformaties van de Congolese samenleving in beeld brengen. De collectie bevat eveneens een opmerkelijke reeks foto’s van traditionele dansen. Kenmerkend voor deze foto’s is de spanning tussen realiteit en fictie, en hun ambigue aanspraak op ‘authenticiteit’. Twee bijzonder productieve en gelauwerde fotografen van Inforcongo waren Carlo Lamote en Henri Goldstein, die zich met veel ijver ook toelegden op etnografische fotografie. Geïnspireerd door het ideaal van de ‘ontdekkingsreiziger’ waren ze voortdurend op zoek naar interessante volkenkundige onderwerpen. Ze waren overtuigd van het feit dat de lokale tradities snel definitief zouden verdwijnen. Om die reden moesten deze snel op de fotografische plaat worden vastgelegd. De traditionele dansen en riten die ze wilden ‘ontdekken’ en documenteren, werden echter vaak door hun eigen toedoen georganiseerd. Ze werden hierbij geholpen door territoriale agenten of missionarissen en ze beschikten over een bijzonder budget om de voorbereidingen en opvoeringen ter plaatse te sponsoren. Met het oog op een ‘objectieve’ registratie werden alle elementen die het resultaat waren van Europese import of beïnvloeding verwijderd vooraleer er gefotografeerd werd. Dit werd nodig geacht opdat de beelden een ‘echte authenticiteit’ zouden hebben. Veel van de traditionele dansen werden hierdoor niet ‘ontdekt’ maar veeleer ‘(her)uitgevonden’. De foto’s werden niettemin gecatalogeerd als wetenschappelijke documentatie, en ze worden tot op vandaag nog vaak kritiekloos gebruikt als objectieve tijdsdocumenten.

De collectie memorabilia van Henry Morton Stanley

Tentoonstellingen Permanente expo's

Musée royal de l'Afrique centrale
Tervuren - Brabant Flamand

De beroemde ontdekkingsreiziger Henry Morton Stanley (1841-1904) nam van zijn Afrika-reizen grote verzamelingen voorwerpen en specimens mee naar Groot-Brittannië. Een groot deel daarvan, zoals zaden en stalen van gesteenten, verzamelde Stanley tijdens zijn laatste expeditie, de Emin Pasha-reddingsexpeditie (1887-1890), ondanks pech met kano’s en een gebrek aan dragers. Stanley was verzot op het verzamelen van wapens, die hij thuis aan de muren hing. Zijn publicaties droegen bij tot het classificeren van een aantal voorwerpen, meestal afkomstig uit de Swahili- en Zande-regio’s, maar voor sommige is er vandaag nog altijd geen verklaring. Andere voorwerpen van Stanley zijn het kompas, de thermometer, de hoogtemeter, de sextant en de kunstmatige horizon. Aanvankelijk was Stanley als journalist en selfmade man niet welkom in wetenschappelijke kringen. Ook na zijn succesvolle expeditie en zoektocht naar dokter Livingstone (1871-1872) hadden aardrijkskundigen nog twijfels bij wat hij had gepresteerd. Om die reden werden zijn volgende expedities naar Afrika (1874-1877) en die namens koning Leopold II (1879-1884) voorafgegaan door zorgvuldige voorbereidingen. Om te beantwoorden aan de verwachtingen van de genootschappen van geleerden en aan die van het grote publiek, droeg hij steevast de verplichte attributen en wetenschappelijke instrumenten van de moderne reiziger met zich mee. Uit zijn notities blijkt dat hij de positie van zijn karavaan nauwgezet rapporteerde en de landschappen en vegetatie bestudeerde en beschreef. In 1954 herdacht het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika de 50ste verjaardag van het overlijden van Henry Morton Stanley. Zijn adoptiezoon, Denzil, greep de gelegenheid aan om een schenking te doen van meer dan 300 memorabilia uit het landgoed van zijn ouders in Furze Hill, in het Britse graafschap Surrey. De collectie bestaat uit aantekeningen van Stanley’s reizen, en eretekens en prijzen die hij ontving. De collectie van Stanley-objecten van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika is het enige samenhangende overblijfsel van de uitgebreide collectie die Stanley aanlegde. In 2002 maakten Stanley’s erfgenamen het landgoed in Furze Hill leeg. De overgebleven archieven, foto’s en souvenirs gingen onder de hamer en het huis werd verkocht.

Persona. Maskers uit Afrika

Tentoonstellingen Permanente expo's

Musée royal de l'Afrique centrale
Tervuren - Brabant Flamand

Veel bevolkingsgroepen uit subsaharaans Afrika gebruikten, en gebruiken soms nog steeds, maskers voor rituele, politieke of feestelijke doeleinden. Het ene doel sluit het andere overigens niet altijd uit. Het masker moet worden beschouwd als een geheel dat zowel het object omvat – het eigenlijke masker – als de danser, zijn kostuum en de totale visuele manifestatie. Vandaag zijn de maskers in onze musea verworden tot ‘levenloze’ objecten, doorgaans uitsluitend vertegenwoordigd door in hout gebeeldhouwde gezichten. Veralgemenend kunnen we stellen dat masker ontworpen zijn om het gelaat en de identiteit van de dragers te verbergen. Daarnaast echter onthullen de maskers, met name door hun stilistische kenmerken, informatie over de identiteit van de bevolkingsgroepen die ze in scène brachten tijdens specifieke ceremonies. De samenlevingen die maskers creëerden en gebruikten, beschouwden ze als complexe en levende persoonlijkheden. De meerduidigheid van de term ‘persona’ – de titel van een tentoonstelling in het KMMA in 2009 – vat hun karakteristieken mooi samen. Deze oude Latijnse term heeft immers zowel betrekking op de theateracteur, op de rol die hij speelt als op het door hem gedragen masker. Maskers werden in tal van contexten gebruikt. In meerdere West-Afrikaanse landen worden ze nog steeds aangewend om bovennatuurlijke wezens op te roepen: goden, natuurgeesten en voorouders. Toch blijkt dat ze steeds vaker een ludieke rol spelen. Dit is ook het geval in Congo bij de enkele bevolkingsgroepen die de maskers nog laten dansen. De hier voorgestelde selectie toont representatieve voorbeelden van een aantal functies die maskers gewoonlijk vervullen: heksenjager, beschermer van de oogst en van het dorp, opvoeder tijdens de initiatieperiode, handhaver van de politieke macht, begunstiger van de vruchtbaarheid, vertegenwoordiger van een bovennatuurlijke wereld, begeleider van de zielen, wraaknemer, grappenmaker, enz.

Stenen grafbeelden uit Neder-Congo

Tentoonstellingen Permanente expo's

Musée royal de l'Afrique centrale
Tervuren - Brabant Flamand

De etnografische collectie van het KMMA bevat een 120-tal beelden die in het gebied van de benedenloop van de Congostroom op de graven van belangrijke overledenen werden geplaatst. Ze worden mintadi genoemd, een term die verwijst naar de zachte steen waaruit ze zijn gemaakt. De meeste beantwoorden aan een beperkt aantal types die symbolische voorstellingen zijn van de eigenschappen waarmee chefs, notabelen en handelaars graag werden geassocieerd. Het zijn dus geen natuurgetrouwe ‘portretten’ maar eerder weerspiegelingen van de manier waarop hun opdrachtgevers in de herinnering verder wilden leven. Een opmerkelijk aantal werd in de jaren 1950 verzameld door de amateur-etnoloog Robert Verly, die veronderstelde dat ze deel uitmaakten van een eeuwenoude traditie. Verder onderzoek heeft echter uitgewezen dat hun productie ruwweg te dateren valt tussen 1850 en 1930. Deze periode valt samen met de ontwikkeling van een bloeiende handel in het mondingsgebied van de Congostroom. Chefs en handelaars genoten een groot aanzien dankzij de diverse Europese producten die ze verwierven in ruil voor palmnoten en ivoor. Ze stelden zichzelf graag voor als autoritaire bezitters van slaven, maar ook als ‘mannen van hun tijd’ die zich nieuwe vaardigheden eigen maakten, zoals lezen. De grondstof voor deze grafbeelden kwam uit een tweetal steengroeven. Een ruwe figuur werd meteen ter plaatse uit de zachte steen gehouwen, om het transport naar het atelier voor de afwerking te vereenvoudigen. Op basis van stijlonderzoek wordt vermoed dat ooit een twintigtal ateliers actief zijn geweest. De steen werd bewerkt met dissel en mes, net als bij de houtsculptuur. De concurrentie tussen ateliers heeft geleid tot een rijkdom aan thema’s. Bepaalde van deze thema’s komen overvloedig voor, wat er op wijst dat beeldhouwers zich ook schikten naar de wensen van hun potentiële klanten. Onder de ‘bestsellers’ vallen voorstellingen van ‘de denker’, van moeder en kind, en van een figuur die de handen open voor zich houdt. Deze laatste is vermoedelijk de voorstelling van iemand die in staat is documenten te lezen, een nieuwe vaardigheid die veel ontzag opwekte.